Ebeveyn (ana-baba) ile oğul bireyler arasındaki benzerlik ve farklılıkların nasıl veya hangi oranlarda ortaya çıkabileceğini araştıran bilim dalına kalıtı bilimi veya genetik denir.

Kalıtım esaslarını ilk ortaya koyan bilim insanı Gregor Mendel’dir. Medel’in görüşleri doğrulandığında Mendel Yasa’ları ortaya çıkmıştır.

 OLASILIK İLKELERİ VE UYGULAMALARI

Şansa bağlı olarak gerçekleşen olaylara olasılık olayları denir. Genetikte yararlanılan iki temel olasılık ilkesi vardır.

• Bağımsız bir olayın sonucu da bağımsız olarak oluşur. Bağımsız bir olayın bir kez denenmesinden elde edilen sonuç, sonraki denemelerin sonucunu da etkilemez.
• İki bağımsız olayın birlikte olma olasılığı, onların ayrı ayrı olma olasılıklarının çarpımına eşittir.

 MENDEL’İN ÇALIŞMALARI

George Mendel çalışmalarını, kolay yetiştirilen, kısa sürede çok sayıda döl veren ve kendi kendine tozlaşabilecek bir çiçek yapısına sahip olan bezelyelerle yapmıştır. Mendel bezelyelerin birbirinden kolayca ayırt edilebilen yedi karakteriyle deneme yapmıştır. Bu karakterlerin baskın ve çekinik olmak üzere iki farklı yönü vardır.

Kalıtımla ilgili bazı temel kavramlar:

Gen: Kromozom lokuslarında dizilen en küçük kalıtsal ilgi birikimidir.

Alel gen: Bir karakterin kalıtımından sorumlu gen çeşitlerinin her biridir.

Genotip: Bir canlının sahip olduğu genlerin toplamıdır.

Fenotip: Genotip ve çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan dış görünüştür.

Homozigot (arı döl=saf ırk): Alel genlerin her ikisinin de aynı özellikte olmasıdır. (AA, aa gibi)

Heterozigot (melez=hibrit): Alel genlerin birbirinden farklı olmasıdır. (Aa, XY gibi)

Baskın gen (dominant ya da başat): Heterozigot durumda fenotipte etkisini gösterebilen gendir. (A,B gibi)

Çekinik gen (resesif): Heterozigot durumda fenotipte etkisini gösteremeyen gendir. (a,b gibi)

MONOHİBRİT ÇAPRAZLAMA

Mendel, bir karakter bakımından farklı olan iki arı dölün (homozigot) bireylerini çaprazladığında meydana gelen F1 dölünün tüm bireylerin fenotipi baskındır. F1 dölü her iki atanın genlerini taşıdığı için heterozigot (melez hibrit) tur. Bir karakter bakımından melez iki bireyin çaprazlanmasına monohibrit çaprazlama denir.

DİHİBRİT ÇAPRAZLAMA

İki bakımından melez olan iki dölün çaprazlanmasına dihibrit çaprazlama denir.